Browse
Recent Submissions
Item नि. मा. वि. तहमा नेपाली उत्तर पुस्तिका परीक्षणकाे अध्ययन { Ni.Ma. Vi. tahama Nepali uttar pustika parikshyanko adhyayan}(2013) घिमिरे, सेवा कुमारी Ghimire, Sewa Kumari; दिनेश घिमिरे Dinesh GhimireAvailable in full textItem पाठ्यक्रम अनुरुपताका दृष्टिले कक्षा ९ र १० काे नेपाली पाठ्यपुस्तकमा समष्टि कथा विधाकाे अध्ययन {Pathyakram anuruptaka dristile kaksha 9 ra 10 ko nepali pathyapustakma samasti katha bidhako adhyayana}(2017) भण्डारी, रुकमिला Bhandari, Rukmila; मेघनारायण श्रेष्ठ Meghanarayan ShresthaAvailable in fulltextItem कक्षा दशकाे नेपाली किताब २०७१ का कथा र निवन्धमा आधारित तत्सम शब्दहरूको नमुना नेपाली शब्दकोश { kaksha dasko Nepali kitab 2071 ka katha ra nibandhama adharit tatsam sabdaharuko namuna Nepali sabdakosh}(2017) काफ्ले, तारावहादुर Kafle, Tarabahadur; प्रेमप्रसाद भट्टराइ Premprasad Bhattaraiशोधसार प्रस्तुत शोधपत्र त्रिभुवन विश्वविद्यालय शिक्षाशास्त्र सङ्काय, सुकुना बहुमुखी क्याम्पस, नेपाली भाषा शिक्षा विभागअन्तर्गत स्नातकोत्तर तह नेपाली दोस्रो वर्षको पाठयांश नेपा.शि. ५९८ को आवश्यकता परिपूर्तिको प्रयोजनको लागि तयार गरिएको हो । यस अध्ययनको उद्देश्य विद्यालय तहअन्तर्गत नेपाली भाषामा लेखिएका शब्दकोशको अवस्था पत्ता लगाई तिनको उपयोगिताको पहिचान गरी कक्षा दशका विद्यार्थीहरूको स्तर सुहाउँदो नमुना शब्दकोश निर्माण गर्नु हो । कक्षा १० को नेपाली किताब २०७१ का कथा र निबन्धमा रहेका तत्सम शब्दमा मात्र केन्द्रित रही यो शोध तयार पारिएको छ । यस शोधमा पाँचवटा परिच्छेदहरू रहेका छन् । पहिलो परिच्छेदमा अध्ययनको पृष्ठभूमि, समस्याको कथन, अध्ययनका उद्देश्यहरू, अनुसन्धानात्मक प्रश्नहरू, अध्ययनको महत्व, अध्ययनको परिसीमा, शब्द छनोटको आधार र शोधपत्रको रूपरेखा प्रस्तुत गरिएको छ । दोस्रो परिच्छेदमा सम्बन्धित साहित्यको पुनरवलोकन, शब्दकोशको प्रकार र स्वरूप, सम्बन्धित साहित्यको पुनरवलोकन, पुनरवलोकनको उपादेयता र सैद्धान्तिक/अवधारणत्मक ढाँचा प्रस्तुत गरिएको छ । तेस्रो परिच्छेदमा अध्ययनको ढाँचा र विधि, जनसङ्ख्या, नमुना र नमुना छनोट रणनीति, अध्ययनको क्षेत्र, तथ्याङक सङ्कलन साधन र तरिका, तथ्याङ्क सङ्कलन प्रक्रिया, तथ्याङ्कको व्याख्या र विश्लेषण प्रक्रिया प्रस्तुत गरिएको छ । परिच्छेद चारमा कक्षा दशको नेपाली किताब २०७१ का कथा र निबन्धमा आधारित तत्सम शब्दहरूको नेपाली नमुना शब्दकोशको प्रस्तुति गरिएको छ । यो परिच्छेद प्रस्तुत अध्ययनको मूल भाग रहेकाले यसमा ४०० शब्दहरूलाई वर्णानुक्रममा राखी तिनीहरूको उच्चारण स्रोत, बनोट, शब्दवर्ग, अर्थ, पर्याय, विपर्याय, उखानलाई आवश्यकता अनुसार समेटी शब्दलाई वाक्यमा प्रयोग गर्ने काम गरिएको छ । परिच्छेद पाँचमा भने विद्यालय तहका लागि लेखिएका शब्दकोशहरूको आवश्यकता केलाई तिनीहरूको प्रयोगको अवस्थालाई स्पष्ट पार्दै कक्षा दशका विद्यार्थीहरूको स्तर सुहाँउदो शब्दकोशको निर्माण गर्न सकिने र यस्ता शब्दकोशको उपयोगितालाई देखाउने प्रयत्न गरिएको छ । त्यसपछि शब्दकोश निर्माणका लागि नीतिगत तह, अभ्यास तह र अनुसन्धान तहका लागि छुट्टाछुट्टै रूपमा सुझाव प्रस्तुत गरिएको छ । नेपाली भाषाका बृहत् नेपाली शब्दकोश, नेपाली शब्द सागर, प्रयोगात्मक नेपाली शब्दकोश, तत्सम नेपाली व्युत्पत्ति शब्दकोश आदि जस्ता शब्दकोशले विद्यालयमा विद्यार्थीहरूलाई भाषा प्रयोगमा सहजता ल्याउन सहयोग पु¥याएका छन् । यसका अतिरिक्त विद्यालय तहका विद्यार्थीहरूलाई उपयोगी हुने खालका शब्दकोश लेखन कार्य केही हदसम्म भए पनि यस्ता शब्दकोशको अवस्था ज्यादै न्यून रहेको छ । पाठ्यपुस्तक शब्द तथा दैनिक प्रयोगका शब्दहरू सङ्ग्रह गरेर विद्यालय तहका विद्यार्थीहरूका लागि लेखिएका शब्दकोशहरू भए पनि तिनको प्रयोग सीमित रूपमा भएको पाइन्छ । व्यावसायिक रूपमा विद्यालय तहमा नेपाली भाषामा प्रयोग हुने तत्सम शब्दहरूको शब्दकोश भने न्यून नै पाइन्छ । अध्ययन अनुसन्धानका क्रममा शोधकार्यको उद्देश्य परिपूर्तिका लागि लेखिएका शब्दकोशले विद्यालय स्तरमा तहगत र कक्षागत रूपमा तत्सम, आगन्तुक तथा तद्भव शब्दहरू अलग अलग राखी शब्दकोश निर्माण गर्न सकिने कुराको पुष्टि गर्दछ । कक्षागत रूपमा र अझ विद्यार्थीहरूको स्तरअनुरूप शब्दकोश निर्माण गर्न सकिने अवस्था देखिन्छ ।Item नारी सन्देश काव्यकाे शैलीवैज्ञानिक अध्ययन { Nari sandesh kabyako shailibaigyanik adhyayan}(2012) उप्रेती, रेनुका Upreti, Renuka; काेमल प्रसाद पाेखरेल Komal Prasad PokhrelAvailable in full textItem कक्षा आठकाे जिल्ला स्तरीय परीक्षा (२०७१) मा उपयाेग गरिएका प्रश्नपत्रकाे अध्ययन { Kaksha aathko jilla astariya pariksha (2071) ma upyog gariyeka prashnapatrako adhyayan}(2016) लिम्बू, विशाल Limbu, Bishal; मेघनारायण श्रेष्ठ Meghnarayan ShresthaAvailable in full textItem स्नातक तहमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरुकाे सूचना रुपान्तर क्षमताकाे अध्ययन { Snatak tahma adhyayanrat bidyarthiharuko suchana rupantar kshamtako adhyayan}(2016) वि.क., भक्तबहादुर B.K. , Bhakta Bahadur; राजेन्द्रप्रसाद पाैडेल Rajendra PaudelAvailable in full textItem नेपाली भाषा पाठ्यपुस्तकमा प्रयुक्त शब्दहरूको कोश निर्माण {Nepali bhasha pathyapustakama prayukta sabdaharuko nirman}(2014) चौहान, कविता Chauhan, Kavita; तीर्थराज भट्टराई Tirtharaj BhattaraiNot availableItem कक्षा सातमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरूको पठनबोध क्षमताको अध्ययन {Kaksha satma adhyayanrat bidyarthiharuko pathanbodh kshamatako adhyyan}(2014) चौहान, बन्दना Chauhan, Bandana; मदनराज बराल Madanraj BaralNot availableItem स्नातक तहमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरूको सूचना रूपान्तर क्षमताको अध्ययन {Snathak tahama adhayayanrat bidyarthiharuko suchana rupantaran kshamatako adhayan}(2016) वि.क., भक्त बहादुर B. K., Bhakta Bahadur; राजेन्द्रप्रसाद पौडेल Rajendra Prasad PoudelAvailable in full text.Item कक्षा आठकाे 'हाम्राे नेपाली किताब' र 'हामी सबैकाे नेपाली' काे तुलनात्मक अध्ययन {Kaksha aathko 'Hamro Nepali kitab' ra 'Hami sabaiko Nepali' ko tulnatmak adhyayan}(2013) कँडेल, महेन्द्र Kandel, Mahendra; सुरेन्द्र प्रसाद पाैडेल Surendra Prasad PaudelAvailable in full textItem कक्षा सातमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरुकाे निबन्ध लेखन क्षमताकाे अध्ययन { Kaksha satma adhyayanrat bidyarthiharuko nibandha lekhan kshamtako adhyayan}(2014) न्याैपाने, झनक प्रसाद Neyaupane, Jhanak Prasad; लयप्रसाद खतिवडा Lay Prasad KhatiwadaAvailable with full textItem कक्षा ६ काे हाम्राे नेपाली किताव र मेराे नेपाली माला (६) काे तुलनात्मक अध्ययन { Kaksha 6 ko hamro nepali kitab ra mero nepali mala (6) ko tulanatmak adhyayana}(2011) काेइराला, डिल्लीप्रसाद Koirala, Dilliprasad; हरिप्रसाद खतिवडा Hariprasad KhatiwadaNot availableItem कक्षा नाैमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरुले गर्ने वर्णविन्यासगत त्रुटीहरुकाे अध्ययन { Kaksha nauma adhyayanrat bidhyarthiharule garne barnabinyasgat trutiharuko adhyayana}(2014) ढकाल, राजेश Dhakal, Rajesh; दामाेदर रिजाल Damodar Rijalशोधसार भाषा शिक्षणका सन्दर्भमा त्रुटि विश्लेषणको प्रारम्भ सन् १९७० को दशकमा भएको हो । शिक्षार्थीले भाषा सिक्ने क्रममा त्रुटि गर्दछ । ती त्रुटिहरू के कारणले हुन्छन् ? भाषा सिक्ने सिकारूले कस्ता त्रुटिहरू गर्दछन् ? भनी त्रुटिहरूको अध्ययन- व्याख्या र विश्लेषण गरी त्रुटिको प्रकृति अनुसार समाधान खोज्ने महत्वपूर्ण कार्य त्रुटि विश्लेषण हो । यस शोधकार्यमा चितवन जिल्लास्थित भरतपुर नगरपालिका अन्तर्गतका कक्षा नौमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरूलाई स्रोत बनाएर उनीहरूले लेखाइका क्रममा गर्ने वर्णविन्यासगत त्रुटिहरूको विश्लेषण गर्ने प्रयास गरिएको छ । भरतपुर नगरपालिकाका ६ वटा विद्यालयमा कक्षा नौमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरूले प्रयोग गर्ने वर्णविन्यासमा केन्द्रित रही ती विद्यार्थीहरूले गरेका वर्णविन्यास सम्बन्धी त्रुटिहरू पहिचान गरी विश्लेषण गर्नु नै यस शोधपत्रको मूलभूत समस्या रहेको छ । सामान्यतया यो शोधपत्र निम्नलिखित समस्याहरूमा केन्द्रित रहेको छ ;त्रुटि विश्लेषण भनेको के हो ?, कक्षा नौमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरूले गर्ने वर्णविन्यासगत त्रुटिहरू के कस्ता हुन्छन् ?, त्रुटिको विश्लेषणबाट के कस्ता तथ्य प्राप्त हुन्छन् ?, के कस्ता सुझाव दिँदा प्राप्त त्रुटिहरूको निराकरण हुन्छ ? भन्ने समस्यामा केन्द्रित भई यो शोधकार्य सम्पन्न गरिएको छ । शोधकार्यमा उद्देश्यको अहम् भूमिका रहेको हुन्छ । उद्देश्य बिनाको अध्ययनले विषयवस्तुलाई सार्थकता दिन नसक्ने भएकाले जुनसुकै विषयको अध्ययन पनि उद्देश्यलाई आधार मानेर अगाडि बढाइएको हुन्छ । कुनै पनि शोध बिना उद्देश्य सम्पन्न गरिँदैन । यस शोधकार्यका मुख्य उद्देश्यहरू निम्नलिखित छन् ; त्रुटिको सैद्धान्तिक परिचय दिनु, कक्षा नौमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरूले गर्ने वर्ण विन्यास सम्बन्धी त्रुटिका क्षेत्र पहिचान गर्नु,; तथ्यबाट प्राप्त वर्णविन्यासगत त्रुटिको विश्लेषण गर्नु, शिक्षणमुखी सुझाव दिनु र निष्कर्ष प्रस्तुत गर्र्नु यिनै उद्देश्यमा आधारित भई यो शोध कार्य सम्पन्न गरिएको छ । प्रस्तुत अनुसन्धानका क्रममा प्रथमतः अनुसन्धेय विषयवस्तुसँग सम्बन्धित पक्षहरूका बारेमा निश्चित प्रश्नावली तयार पारी अन्तर कृया गरिएको छ । आवश्यक परेका अवस्थामा शोधपत्र, पत्रपत्रिकाहरूलाई पनि सामग्री सङ्कलनका लागि स्रोत बनाइएको छ । भाषा शिक्षणको सन्दर्भमा त्रुटि विश्लेषण नयाँ पद्धति हो । त्रुटि विश्लेषणले भाषा शिक्षणका क्रममा अन्य पद्धतिका तुलनामा बढी महत्व पाएको पाइन्छ । विद्यार्थीले कहाँ त्रुटि गर्दछन् र त्रुटि निराकरणका लागि के कस्ता विधि र तरिका अपनाउँदा शिक्षण उपलब्धिमूलक हुन्छ भन्ने कुरालाई यसले महत्व दिएको छ । वर्णविन्यास लेख्य भाषासँग सम्बन्धित छ । भाषाका लेख्य÷कथ्य÷उच्चार्य÷श्रव्य दुई भेदमध्ये लेख्य भेदभन्दा कथ्य ÷उच्चार्य÷श्रव्य रूप नै प्रधान देखिए तापनि लेख्य भाषालाई लिपि वा लेख्य चिह्नका रूपमा ग्रहण गरिन्छ । समानध्वनि समूहलाई प्रतिनिधित्व गर्ने भाषाको सबैभन्दा सानो एकाइलाई वर्ण भनिन्छ र यसले शब्दमा रहेर अर्थमा भिन्नता ल्याउँछ । भाषा विचार विनिमयको प्रमुख साधन हो । भाषा मानवीय अनुभव र विचारको अभिव्यक्ति पनि हो त्यसैले अनुभव र विचारलाई जति प्रभावकारी रूपमा व्यक्त गर्न सक्यो त्यति नै अरूका लागि महत्वपूर्ण हुन जान्छ । शुद्ध, परिष्कृत, सौन्दर्यपूर्ण, अभिव्यक्तिले अरूलाई सहजै प्रभावित तुल्याउँछ । वास्तवमा सुस्पष्ट, परिष्कृत र लालित्यमय अभिव्यक्तिका लागि शुद्ध, स्तरीय र मानक भाषाको प्रयोग आवश्यक हुन्छ । भाषा शिक्षणका क्रभमा भाषालाई मौखिक र लिखित रूपमा प्रयोग गर्नुपर्ने हुन्छ भने दैनक व्यवहार चलाउन पनि प्रायः कथ्य भाषाका साथै लिखित भाषाको प्रयोग गर्नुपर्ने हुन्छ । लिखित रूपमा वर्णहरूको रखाइक्रम नै वर्णविन्यास हो । वर्णहरूको रखाइक्रम अन्तर्गत मात्रा लागेका वर्ण तथा वर्णहरूको संयुक्त एवम् मिश्रित आबद्धताका साथै पदयोग र पद वियोगसम्बन्धी कुराहरूलाई सम्झनु पर्दछ । कुनै पनि भाषाको वर्ण विन्यास त्यस भाषाको लेख्य परम्परासँग सम्बन्धित हुन्छ । कथ्य भाषाको जस्तै लेख्य भाषाको पनि आफ्नै परम्परा हुन्छ । प्रायः कथ्य भाषाकै प्रतिबिम्बिन लेख्य भाषा हो तापनि कथ्यका भन्दा बेग्लै किसिमका विशेषताहरू लेख्य भाषाले अँगालेको हुन्छ । लेख्य भाषाले अँगालेका भिन्न विशेषताहरूमध्ये एउटा महत्वपूर्ण विशेषता वर्ण विन्यास पनि हो । मात्रा लगायत भाषामा प्रयोग हुने वर्णहरू वर्ण विन्यासले तय गरेका निश्चित नियम र परिधिभन्दा बाहिर रहेर प्रयोग हुनुलाई वर्ण विन्यासको त्रुटि क्षेत्र भनिन्छ । यस्ता त्रुटिहरू कहाँबाट र कसरी हुन्छन् भन्ने कुरा पत्ता लगाई अभ्यास गर्ने गराउने गर्नाले उक्त त्रुटिमा कमी आउन सक्छ । यस अध्ययनका क्रममा मात्रा ‘श’, ‘ष’, ‘स’, ‘य’, ‘ए’, ‘ब’, ‘व’ र ‘ओ’, ‘ऋ’ र ‘रि’, ‘क्ष’ र ‘छे’ लगायत वाक्य गठन तथा पदयोग सम्बन्धमा चर्चा गरिएको छ ।Item कृष्ण जोशीको काव्यकारिताको अध्ययन {Krishna Joshiko kabyakaritako adhyayan}(2014) भट्टराई, कृष्णप्रसाद Bhattarai, Krishnaprasad; ईश्वरीप्रसाद गैरे Ishwariprasad GayreNot availableItem इन्द्रवहादुर भण्डारीकाे जीवनी व्यक्तित्व र कृतित्वको अध्ययन {Indrabahadur bhandariko jivani byaktitwa ra kirtitwa adhyayan}(2011) शर्मा, राधा Sharma, Radha; गिरिराज पाैडेल Giriraj PaudelNot availableItem कक्षा पाँचकाे नेपाली भाषा शिक्षणमा शैक्षिक सामग्री प्रयाेगकाे अवस्था {Kaksha pachko nepali vasha sikshanma saikshik samagri paryogko awastha}(2024) बम, सगिता कुमारी Bam, Sangita Kumari; राम चन्दृ खनाल Ram Chandra KhanalAvailable in fulltextItem समाजसापेक्षताका दृष्टीले कक्षा दशकाे नेपाली पाठ्यपुस्तक { Samajsapekshataka dristhile kaksha dasko nepali pathyapustak}(2024) भुसाल, मिना Bhusal, Mina; दावा शेर्पा Dawa SherpaAvailable in fulltextItem किराँती–कोँइच भाषा र नेपाली भाषाको वाक्य गठनको व्यतिरेकी अध्ययन {Kirantai-koinch bhasha ra Nepali bhashako waky gathanko byatireki adhyayan}(2014) बराल, संजु Baral, Sanju; गणेशबहादुर बोहराAvailable in fulltextItem कक्षा सातमा अध्ययनरत विद्यार्थीहरुकाे शब्दभण्डार क्षमता {Kaksha satma adhyayanrat bidhyarthiharuko sabdabhandar(2016) अधिकारी, माधव Adhikari, Madhab; शेरबहादुर बानियाँ Sherbahadur BaniyaAvailable in fulltextItem पाठयक्रम अनुरूपताका आधारमा कक्षा सातको नेपाली पाठयपुस्तकमा प्रयुक्त नमुना अभ्यासको अध्ययन {Pathyakram anuruptaka aadharma kaksha saatko Nepali pathyapustakma prayukt namuna abhyasko adhyayan}(2017) निरौला, सेविका Niraula, Sevika; दीपक गौतम Deepak GautamAvailable in full text